najpopularniejszy tramwaj na świecie - PCC, część 3: Czechosłowacja

Paradoksem historii jest fakt, że pomimo opracowania technologii, która wyprzedzała swoje czasy nie uchroniło to większości systemów tramwajowych w USA przed likwidacją. Technologia ta natomiast zadomowiła się i odniosła ogromny sukces, za żelazną kurtyną w Europie Wschodniej.

Sprawcą tego ogromnego sukcesu, reprezentowanego m.in. przez ilość wyprodukowanych sztuk był fakt sprzedania licencji przez TRC firmie ČKD-Tatra w ówczesnej Czechosłowacji w 1948r. Był to ostatni moment na wykorzystanie pomocy ze strony zachodniej w ramach "Planu Marshalla”, ponieważ w pod koniec lat 40-tych nastąpiło znaczne ochłodzenie w kontaktach pomiędzy niedawnymi sojusznikami z zachodu a ZSRR.

Tatra T1

Pierwszym modelem opartym na technologii PCC był zaprezentowany w 1951r typ T1. Ostatecznie wyprodukowany w 287 egzemplarzach do 1957r. był użytkowany w sześciu miastach Czechosłowacji, a fakt sprzedania 20 sztuk do Rostowa nad Donem w ZSRR (jedyna sieć tramwajowa w dawnym ZSRR z rozstawem szyn 1435mm) i 2 sztuk do Warszawy spowodował niekontrolowaną ekspansję technologii PCC w całym bloku wschodnim.

ModelLata produkcjiMiastoLiczba egz.Uwagi
T11952-1958Czechosłowacja: Koszyce, Most, Ołomuniec, Ostrawa, Pilzno, Praga

ZSRR: Rostów nad Donem,

Polska: Warszawa
287dwa prototypy testowane w Pradze;
dwa egzemplarze sprzedane do Warszawy (1955);
dwadzieścia egzemplarzy sprzedanych do Rostowa nad Donem (1957);



T1
Wóz ten wyprodukowany został w 1957 roku i trafił do Koszyc gdzie otrzymał numer #203. W 1966r. został przekazany do Ostrawy (gdzie otrzymał numer #683) po czym w 1983r. powrócił do Koszyc. W latach 1983-1997 stał jako pomnik przed zajezdnią Bardejovská w Koszycach. Od 2003 służy roku jako wagon historyczny.


Tatra T2

W 1958r. T1 został zastąpiony modelem T2, który dysponował obszerniejszym wnętrzem, ale i też zwiększoną masą. T2 był produkowany w wersji trzydrzwiowej dla ČSR oraz dwudrzwiowej T2SU z po raz pierwszy zastosowanymi wózkami na tor 1524mm dla ZSRR. Do 1962r wyprodukowano 771 sztuk obu wersji.

ModelLata produkcjiMiastoLiczba egz.Uwagi
T21955-1962Bratysława, Brno, Koszyce, Liberec, Most, Ołomuniec, Ostrawa, Pilzno, Praga, Uście nad Łabą391model dla Czechosłowacji;
T2SU1958-1962Kijów, Kujbyszew (ob. Samara), Moskwa, Rostów nad Donem, Sankt Petersburg, Swierdłowsk (ob. Jekaterynburg)380model dla ZSRR;



T2
Wagony #22''' i #23''' wyprodukowane zostały w 1958r. dla Ostrawy z wózkami w rozstawie 1435mm. W 1995 roku skład został sprzedany do Liberca gdzie po remoncie otrzymał wózki na rozstaw 1000mm. W okresie od listopada 2004r. do czerwca 2006r. z powrotem zamontowane zostały wózki 1435mm (w Libercu stosowane są dwa rozstawy szyn /1000 i 1435mm/) po czym powrócono do rozstawu 1000mm. Pod koniec 2006r. wagony odstawiono. Wóz #22''' służył jako skład części dla innych tramwajów, po czym w październiku 2013 roku został skasowany. Lepszy los spotkał wagon #23''', który w 2007 roku został sprzedany do Pilzna gdzie po remoncie służy jako wóz zabytkowy. Łącznie miasta Czechosłowacji otrzymały 391 egzemplarzy modelu T2.



T2SU
Wagon o numerze #402 to jeden z 180 sztuk wagonów typu T2SU dostarczonych w latach 1959-1962 do Moskwy. Pozostałe 200 sztuk wersji SU rozdysponowano do miast takich jak Kijów, Kujbyszew, Rostów nad Donem, Sankt Petersburg i Swierdłowsk.


Tatra T3, Tatra B3

Chcąc wyeliminować wady wagonów T2 zaprezentowano całkowicie nową serię oznaczoną jako T3, która to okazała się obok radzieckiego KTM-5, najpopularniejszą wersją wagonu opartego na technologii PCC. T3 posiada zdecydowanie bardziej nowocześniejszą stylistykę, a wiele zmian konstrukcyjnych oraz szerokie zastosowanie tworzyw sztucznych spowodowało spadek masy o 2 tony w stosunku do modelu T2. Dwa pierwsze prototypy zaprezentowano w 1960r., a produkcję seryjną rozpoczęto w 1962 roku. Do 1980 roku zdołano wyprodukować 8400 sztuk tego modelu a do końca produkcji 13991 sztuk wagonów silnikowych i 122 sztuk doczepnych. Jako ciekawostkę można podać, iż w 1990r. odnotowano w Księdze Rekordów Guinessa, że tramwaje typu T3 są najpopularniejszym tramwajem na świecie.

Taka duża liczba wyprodukowanych egzemplarzy jednego modelu wynikała z faktu dużych zamówień ze strony ZSRR oraz za sprawą decyzji RWPG w ramach specjalizacji z 1965r., która wybrała ČSSR z zakładami ČKD-Tatra, jako wiodący w produkcji wozów tramwajowych. Decyzja ta doprowadziła do wstrzymania produkcji i rozwijania własnych konstrukcji tramwajowych. Np. NRD w 1968r. przekazała produkcję swoich wagonów typu GOTHA T2-62 do zakładów ČKD, aby po 1969r. całkowicie przejść na produkty z Czechosłowacji. Choć standaryzacja było jednym z założeń programu ERPCC, to w pełni zmaterializowała się dopiero 30 lat później w socjalistycznej rzeczywistości. Po tej decyzji zakłady ČKD-Tatra zostały zmodernizowane i zobligowane do wyłącznej produkcji wozów tramwajowych. W wyniku czego, w kwietniu 1976 roku z fabryki wyjechał wagon z numerem 10000.

ModelLata produkcjiMiastoLiczba egz.Uwagi
T31960-1989Czechosłowacja: Bratysława, Brno, Koszyce, Liberec, Most, Ołomuniec, Ostrawa, Pilzno, Praga

Korea Północna: (Pjongjang)
1369model dla Czechosłowacji;
T3SU1963–1987Czechosłowacja: Liberec, Most, Ostrawa, Pilzno, Praga

ZSRR: Charków, Dniepropetrowsk, Dnieprodzierżyńsk, Donieck, Gorki (ob. Niżny Nowogród), Grozny, Irkuck, Iżewsk, Kalinin (ob. Twer), Kijów, Kramatorsk, Krasnodar, Krzywy Róg, Kujbyszew (ob. Samara), Kursk, Mariupol, Moskwa, Nowokuźnieck, Odessa, Ordżonikidze (ob. Władykaukaz), Orzeł, Piatigorsk, Rostów nad Donem, Taszkent, Tuła, Ufa, Uljanowsk, Wołgograd, Wołżski, Woroneż, Swierdłowsk (ob. Jekaterynburg), Zaporoże
11368w czechosłowacji pozostały egzemplarze nie odebrane przez ZSRR;

model dla ZSRR;
T3YU1967–1982Osijek, Sarajewo46model dla Jugosławii;
T3R1971–1974Gałacz50model dla Rumunii;
T3D1973–1988Karl-Marx-Stadt (ob. Chemnitz), Schwerin

Kazachstan: (Ałmaty)

Łotwa: (Dyneburg)

Rosja: (Tuła), (Ufa), (Władykaukaz)

Ukraina: (Dniepropietrowsk)
247model dla NRD;
T3SUCS1983–1987Czechosłowacja: Brno, Liberec, Most, Ołomuniec, Ostrawa, Pilzno, Praga

Korea Północna: (Pjongjang)
911model dla Czechosłowacji;
B3D1973-1988Karl-Marx-Stadt (ob. Chemnitz), Schwerin118model dla NRD;
B3YU1982Osijek4model dla Jugosławii;



T3
Model T3 (bez dodatkowych oznaczeń) przeznaczony był dla Czechosłowacji. Wyprodukowano łącznie 1369 egzemplarze tego modelu.



T3SU
Wagony #5821 i #5822 jeżdżące w składzie wyprodukowano w 1986r. Kursują na linii premetra w Wołgogradzie. Tramwaje tego typu to najliczniejsza seria tramwajów marki Tatra w byłym ZSRR. Do tego kraju wysłano łącznie 11368 sztuk tramwajów T3.



T3YU
Pojazdów tego typu wyprodukowano łącznie 46 sztuk dla miast Osijek (26 egz.) i Sarajewo (20 egz.). Duża część pojazdów (w tym pojazd na zdjęciu) w mieście Osijek została przebudowana w 2006r. na typ T3PV.O a modernizacji dokonała firma DPO Ostrawa.



T3R
Wagony typu T3 do Rumunii przekazano jedynie do miasta Gałacz (rum. Galați) w ilości 40 sztuk.



T3D
W Chemnitz pojawiło się 135 sztuk T3D. W latach 1992-1993 zmodernizowano część wagonów zmieniając dość charakterystycznie wygląd zewnętrzny (pojazdy otrzymały oznaczenie T3D-M). Od 1998 roku do 2005 roku sprzedano wszystkie klasyczne T3D do miast: Władykaukaz (1998), Ufa (2000) i Ałmaty (2005). Do Schwerinu trafiło łącznie 115 sztuk. W latach 1992-1995 podjęto się modernizacji przez co powstał typ T3DC. T3 wycofano do 2003 roku zastępując je m.in. zakupionymi nowymi wagonami SN 2001 firmy Bombardier. Ostatnie egzemplarze sprzedawano do miast Dyneburg (łot. Daugavpils), Dniepropietrowsk, Ałmaty i Tuła.



T3SUCS
Model ten przeznaczony został wyłącznie dla miast byłej Czechosłowacji (zarówno na torowiska o rozstawie 1000 jak i 1435mm). 20 sztuk z DP Praha w 2008 roku sprzedanych zostało do Pjongjangu w Korei Północnej.


Tatra T4, Tatra B4

Nie wszędzie jednak standardowy wagon T3 mógł być eksploatowany. Podobnie jak dla wąskotorowej sieci w Łodzi zbudowano specjalnie wagony Konstal 802N o zwężonym pudle, tak dla większości miast NRD, Rumunii i Jugosławii, gdzie obowiązywała węższa skrajnia, skonstruowano odmianę T4 o szerokości pudła zmniejszonej z 2500mm do 2200mm. Na życzenie NRD i Jugosławii wprowadzono do oferty też doczepy bierne typu B3 i B4. Wyprodukowano łącznie 2 prototypy T4, 2635 seryjne wagony T4 oraz 874 doczepy B4.

ModelLata produkcjiMiastoLiczba egz.Uwagi
T4D1967–1986Drezno, Halle, Lipsk, Magdeburg1766model dla NRD;
T4YU1967, 1972–1983Belgrad, Zagrzeb119dwa prototypy dla Belgradu (1967);
model dla Jugosławii;
T4SU1971–1979Kaliningrad, Lipawa, Lwów, Tallin, Winnica, Żytomierz431model dla ZSRR;
T4R1977–1979Arad, Braiła, Bukareszt, Gałacz, Jassy321model dla Ruminii;
B4D1968-1987Drezno, Halle, Lipsk, Magdeburg789model dla NRD;
B4YU1976-1979Zagrzeb85model dla Jugosławii;



T4D
Jednym z pierwszych wagonów dostarczonych do Drezna był wagon o numerze #2000. Łącznie do niemieckich miast dostarczono 1766 sztuk tego typu tramwajów (Drezno 572 sztuki, Halle 323 sztuki, Lipsk 597 sztuk, Magdeburg 274 sztuki). Obecnie wagon #2000 razem z #222 998-7 i doczepą B4D #272 105-7 tworzą historyczny trójskład. Na zamówienie miast NRD wyprodukowanych zostało również 789 doczep typu B4D.



T4YU
Do byłej Jugosławii sprzedano łącznie 119 wagonów T4YU w tym dwa prototypy, które skierowano do Belgradu. Do Zagrzebia (ob. Chorwacja) przekazano 95 wozów, do Belgradu (ob. Serbia) 22 wozy. Dla Zagrzebia wyprodukowano także 85 sztuk. doczep biernych typu B4YU.



T4SU
Odmiana do dawnego Związku Radzieckiego w ilości 431 egzemplarzy trafiła do Kaliningradu - 223szt. (ob. Rosja), Lipawy - 15szt. (ob. Łotwa), Tallina - 60szt. (ob. Estonia), Lwowa - 73szt., Winnicy - 42szt. i Żytomierza - 18 szt. (ob. Ukraina).



T4R
Na zamówienie miast rumuńskich w zaledwie 2 lata wyprodukowanych zostało łącznie 321 wagonów. Odbiorcami były miasta Arad - 100szt., Braiła (rum. Brăila) - 10szt., Bukareszt - 131szt., Gałacz (rum. Galaţi) - 10szt., Jassy (rum. Iaşi) - 70szt.


Tatra K1

W styczniu 1965r. zaprezentowano przegubową odmianę wagonu T3 początkowo oznaczoną T3-180, później zmienioną na K1. Podobnie jak u poprzedników (BN Eurotram i Konstal 15N), dwa człony oparto na dwóch wózkach napędowych i trzecim tocznym pomiędzy członami pod przegubem. Ciekawostką było zastosowanie pneumatycznego układu hamulcowego. Wagony wykazywały sie wysoką awaryjnością. W związku z tym po testach w Pradze i Ostrawie zostały zwrócone producentowi. Jeden egzemplarz przebudowano i testowano w nim układ podwozia oparty na dwóch wózkach napędowych, bez środkowego wózka Jacobsa, stosowany później w wagonach KT4.

ModelLata produkcjiMiastoLiczba egz.Uwagi
K11964-1965Czechosłowacja: Ostrawa, (Praga)2prototypy testowane w Pradze (1964);
przekazane do Ostrawy (1965);
jeden egzemplarz przebudowany na typ KT4 (1968);


Tatra K2, Tatra K5

W 1966r. wprowadzono do produkcji seryjnej poprawioną wersję K2 z tradycyjnym elektrycznym układem hamulcowym. Pomiędzy 1966r. a 1983r. dostarczono 231 wagonów K2 dla Bratysławy, Brna, Ostrawy, Nowosybirska (1 szt.), 246 szt. K2SU dla ZSRR i 90 szt. K2YU dla Sarajewa.

W 1967r. powstał prototyp dwukierunkowej odmiany K5. W latach 1970-1973 dostarczono 200 szt. K5AR dla Kairu.

ModelLata produkcjiMiastoLiczba egz.Uwagi
K21966-1983Czechosłowacja: Bratysława, Brno, Ostrawa, (Praga)

ZSRR: (Nowosybirsk)
214prototyp testowany w Pradze i Nowosybirsku (1966);
model dla Czechosłowacji;
K2SU1967-1969Charków, Kujbyszew (ob. Samara), Moskwa, Nowosybirsk, Rostów nad Donem, Tuła, Ufa, Swierdłowsk (ob. Jekaterynburg)245model dla ZSRR;
K2YU1973-1983Czechosłowacja: Bratysława, Brno, Ostrawa

Jugosławia: Sarajewo
110model dla Jugosławii;
W czechosłowacji pozostały egzemplarze nie odebrane przez Jugosławię;
K5AR1967, 1970-1973Kair200model dla Egiptu;



K2
Pierwsze przegubowe Tatry wytworzone zostały głównie dla miast Czechosłowacji i oznaczone symbolem K2. Spośród wszystkich wozów tego typu rozdysponowano 86 egzemplarzy do Bratysławy, 120 egzemplarzy do Brna i 8 egzemplarzy do Ostrawy.



K2SU
Spośród 245 sztuk wyprodukowanych modeli K2SU dla ZSRR aż 240 zostało przystosowanych do szerokości toru 1520mm. Przekazano 40 sztuk do Charkowa, 30 do Kujbyszewa, 60 do Moskwy, 36 do Nowosybirska, 19 do Tuły, 35 do Ufy, 20 do Swierdłowska. Pozostałe 5 egzemplarzy trafiło do Rostowa nad Donem, gdzie obowiązuje rozstaw szyn 1435mm.



K2YU
Model zamówiony przez miasto Sarajewo. Skierowano tam łącznie 90 wagonów. Pozostałe 20 sztuk nieodebrane przez stronę jugosłowiańską pozostało w Czechosłowacji. Wozy przydzielone zostały do Bratysławy (3szt.), Brna (15szt.) i Ostrawy (2szt.).



K5AR
Na specjalne zamówienie Kairu, czechosłowackie zakłady Tatra na bazie wagonu K2 wykonały dwukierunkową wersję o oznaczeniu K5AR. Wyprodukowano łącznie 200 sztuk tych wagonów.


Tatra T5

Wraz z pojawieniem się całkowicie nowego modelu T5 w 1973r., rozpoczęła się nowa era w ofercie zakładów ČKD-Tatra. Wagon reprezentował nową modę na kanciaste nadwozia i był bardzo podobny do zaprezentowanego rok później wagonu Konstal 105N. Co poniektórzy upatrują w tym podobieństwie plagiatu, jednak tylko rok pomiędzy zaprezentowaniem tych modeli wydaje się zbyt krótkim czasem, aby było to prawdą. Prawdopodobnie inspiracją zarówno dla konstruktorów ČKD jak i z Konstal-u był radziecki wagon LM68 a zwłaszcza jego poprawiona wersja LM68M z 1970r.

Początkowo wagon T5 wyposażono w klasyczną aparaturę z rozruchem automatycznym rezystancyjnym, którą w połowie lat 70-tych po testach w Pradze i Moście wymieniono na prototypową tyrystorową typu TV1. Wagon T5 skasowano w 1985r.

W 1976r. zbudowano kolejne dwa prototypy o oznaczeniu T5B6 (wg nowej nomenklatury). Wagony wyposażono w rozruch tyrystorowy TV2. Posiadały zwiększoną szerokość nadwozia wynoszącą 2600mm. W związku z tym po testach w Pradze i Moście wysłano je do Tweru w ZSRR. Jednak z powodu dużej awaryjności wróciły do Mostu gdzie kursowały liniowo do 1990r. W 1996r. jeden egzemplarz skasowano a drugi zachowano jako historyczny.

Dopiero w 1978r. udało się wyprodukować pierwszą większą partię wagonów z serii T5. Były to wagony T5C5 dla Budapesztu, przystosowane do ruchu dwukierunkowego. Jednak pudło wyposażono tylko w jedna kabinę motorniczego, więc aby w pełni wykorzystać dwukierunkowość trzeba było spiąć dwa wagony tyłami (tak jak w wagonach Konstal 111N). Początkowo planowano pomiędzy wagony T5C5 wpinać doczepy B5H, ale ostatecznie zrezygnowano z tego pomysłu. Do 1984r. wykonano 322 egzemplarze tego typu pojazdów.

W 1981r. zaprezentowano kolejny egzemplarz prototypowy o oznaczeniu T5A5 wyposażony w aparaturę tyrystorową TV3. Model ten wykorzystano do crash-testów z wagonem RT8M w 1998r.

ModelLata produkcjiMiastoLiczba egz.Uwagi
T5A51972, 1981(Most), (Praga)2pierwszy prototyp testowany w Pradze i Moście (1972) z oznaczeniem T5;
Drugi prototyp testowany w Pradze (1981);
T5B61976Czechosłowacja: (Most), (Praga)

ZSRR: (Kalinin (ob. Twer))
2prototypy testowane w Pradze, Moście i Kalininie;
T5C51978, 1979-1984Budapeszt322dwa prototypy dla Budapesztu (1978);

model dla Węgier;



T5C5
Wagonu T5 były seryjnie produkowane tylko dla Budapesztu. Odmiana C5 mimo przystosowania do ruchu dwukierunkowego posiadała tylko jedną kabinę motorniczego.


Tatra KT4

W 1974r. zaprezentowano wagon tzw. "krótkoprzegubowy" typu KT4, który łączył nadwozie wzorowane stylistycznie na T5 z rozwiązaniami technicznymi opartymi na dwóch wózkach napędowych z niepodpartym przegubem pomiędzy członami nadwozia (patent ten przetestowano wcześniej na przebudowanym prototypie K1). Wagon występował wyłącznie w wersji o szerokości pudła 2200mm, więc był zamawiany głównie dla miast NRD oraz wąskotorowych sieci miast ZSRR i Jugosławii.

W 1982r. wyprodukowano 2 szt. prototypów KT4Dt z rozruchem tyrystorowym TV3 dla NRD. W 1991r. zmontowano 50 szt. KT4K w Chinach prawdopodobnie dla miasta Chongjin w Korei Północnej. Do 1997r. wyprodukowano łącznie 1801 szt. wszystkich odmian (nie wliczając prototypu przebudowanego z wagonu K1).

ModelLata produkcjiMiastoLiczba egz.Uwagi
KT41968(Liberec), (Praga)1prototyp przebudowany z modelu K1 w 1968r., testowany w Pradze i Libercu;
KT4D1973, 1974-1990Czechosłowacja: (Praga)

NRD: Berlin, Brandenburg an der Havel, Chociebuż, Erfurt, Frankfurt nad Odrą, Gera, Görlitz, Gotha, Lipsk, Plauen, Poczdam, Zwickau

Czechy (Liberec)

Estonia: (Tallinn)

Kazachstan: (Ałmaty), (Temyrtau)

Łotwa: (Lipawa)

Polska: (Szczecin)

Rosja: (Kaliningrad), (Piatigorsk)

Rumunia: (Braiła), (Cluj-Napoca), (Gałacz), (Konstanca), (Krajowa), (Oradea), (Ploeszti)

Ukraina: (Lwów)

Węgry: (Segedyn)
1045dwa prototypy KT4 testowane w Pradze (1973) następnie przekazane do Poczdamu;

dwa prototypy KT4Dt testowane w Pradze (1982) następnie przekazane do Berlina Wschodniego;

model dla NRD;
KT4SU1976, 1980-1990Czechosłowacja: (Praga)

ZSRR: Eupatoria, Kaliningrad, Lipawa, Lwów, Piatigorsk, Tallinn, Winnica, Żytomierz
435dwa prototypy KT4SU testowane w Pradze (1976) następnie przekazane do Lwowa ;

model dla ZSRR;
KT4YU1980-1990, 1997Belgrad, Zagrzeb271model dla Jugosławii;
KT4K1991Chongjin50model dla Korei Północnej;



KT4D
Przegubowe wagony KT4 z oznaczniem D produkowano w latach 1974-1990 dla NRD. Berlin otrzymał 477 sztuk, Brandenburg 16 sztuk, Chociebuż (niem. Cottbus) 65 sztuk, Erfurt 156 sztuk, Frankfurt nad Odrą 34 sztuki, Gera 61 sztuk, Görlitz 11 sztuk, Gotha 6 sztuk, Lipsk 8 sztuk, Plauen 45 sztuk, Poczdam 45 sztuk i Zwickau 22 sztuki. W okresie od 1983 do 1987 roku wytworzono również 99 egzemplarzy modelu KT4Dt (w tym 2 sztuki prototypu w 1982r.) dla Berlina, w których zastosowano rozruch tyrystorowy. Łącznie wytworzono 1045 sztuk odmiany KT4D. Wagony są stopniowo wycofywane z miast niemieckich co skutkuje możliwością zobaczenia tego typu pojazdów w innych częściach Świata: w Czechach (Liberec z Gery), Estonii (Tallinn z Chociebuża, Erfurtu i Gery), Kazachstanie (Ałmaty z Berlina i Poczdamu i Temyrtau z Poczdamu), Łotwie (Lipawa z Chociebuża, z Erfurtu i Gery), Polsce (Szczecin z Berlina), Rosji (Kaliningrad z Cottbus i Piatigorsk z Cottbus i z Erfurtu), Rumunii (Braiła, Gałacz, Konstanca, Krajowa, Oradea z Berlina, Cluj-Napoca z Berlina i Poczdamu i Ploeszti z Poczdamu), Ukrainie (Lwów z Erfurtu i Gery), na Węgrzech (Szeged z Berlina, Chociebuża i Poczdamu).



KT4SU
Odmianę dla miast byłego ZSRR oznaczono symbolem SU. Dostarczono łącznie 435 sztuk KT4SU do miast: Eupatoria (18szt.), Kaliningrad (41szt.), Lipawa (22szt.), Lwów (145szt.), Piatigorsk (35szt.), Tallinn (73szt.), Winnica (81szt.) i Żytomierz (20szt.).



KT4YU
Wytworzono łącznie 271 egzemplarzy, w tym 220szt. dla Belgradu (200szt. w latach 1980-1990 i 20szt. w 1997r.) oraz 51szt. dla Zagrzebia (w latach 1985-1986).


Tatra T6

Po zakończeniu dostaw wagonów T5C5 dla Budapesztu w 1984r., rozpoczęto dostawę zmodernizowanych, ale bazujących na serii T5 wagonów T6B5. Dwa prototypy zbudowano już 1983r. i testowano w Pradze a następnie w Moskwie. Wagony posiadły rozruch tyrystorowy TV3. 1113 szt. z ogółu 1279 szt. wyprodukowanych sprzedano do ZSRR a po jego rozpadzie na Białoruś, Ukrainę czy do Uzbekistanu. Pozostałe egzemplarze trafiły na rynki Bułgarii i Korei Północnej.

Na te wagony w 1994r. ukraińskie zakłady JuMZ zakupiły licencję i produkcję zmodernizowanych wersji, w tym częściowo niskopodłogowych, kontynuują do dziś.

Również w 1985r. ruszyła produkcja kolejnej odmiany: T6A2. Model ten skierowany był głównie dla miast NRD, dla Segedynu i Sofii. Wyprodukowano łączne 256 szt.

W latach 1991-1998 produkowano odmianę T6A5 dla miast Czech i Słowacji. Wagon posiadał rozruch tyrystorowy TV3, choć w kilku egzemplarzach testowano instalację TV14 i TV30. W trakcie produkcji wymieniono, będące do tej pory standardem w taborze ČKD, drzwi harmonijkowe na dwupłatowe odskokowe. Wyprodukowano łącznie 296 szt.

W 1998r. wyprodukowano prototypowy dwukierunkowy wagon T6C5. W odróżnieniu od poprzednika T5C5 posiadał on dwie kabiny motorniczego, co pozwalało na eksploatację wagonu solo na liniach niewyposażonych w pętle. Wagon posiada rozrząd tyrystorowy TV14. Po testach w Pradze i wymianie wózków 1435mm na wózki o rozstawie 1587,5mm (najszerszy rozstaw jaki był stosowany w wagonach firmy Tatra) wysłano go do Nowego Orleanu. Jednak przewoźnik z USA zaniepokojony problemami finansowymi ČKD Tatra w roku 2001 wagon zwrócił producentowi. Tramwaj po ponownej wymianie wózków sprzedano w 2003r. do niemieckiego Strausbergu.

ModelLata produkcjiMiastoLiczba egz.Uwagi
T6B5SU1983,
1985-1996
Czechosłowacja: (Praga)

ZSRR: Barnauł, Charków, Gorki (ob. Niżny Nowogród), Iżewsk, Kalinin (ob. Twer), Kijów, Krzywy Róg, Kujbyszew (ob. Samara), Kursk, Lipieck, Mińsk, Nowokuźnieck, Ordżonikidze (ob. Władykaukaz), Orzeł, Ryga, Rostów nad Donem, Swierdłowsk (ob. Jekaterynburg), Taszkent, Tuła, Ufa, Uljanowsk, Wołgograd, Woroneż, Zaporoże
1113dwa prototypy z 1983r. testowane w Pradze a następnie w Moskwie;

model dla ZSRR (później Białorusi, Łotwy, Rosji, Ukrainy i Uzbekistanu);
T6B5B1989-1991Sofia37model dla Bułgarii;
T6B5K1991Pjongjang129model dla Korei Północnej;
T6A2D1985-1990NRD: Berlin, Drezno, Lipsk, Magdeburg, Rostok, Schwerin

Polska: (Szczecin)

Szwecja: (Norrköping)
186model dla NRD;
T6A2B1991Sofia57model dla Bułgarii;
T6A2H1997Segedyn13model dla Węgier;
T6A51991-1998Bratysława, Brno, Koszyce, Ostrawa, Praga296model dla Czechosłowacji (później Czech i Słowacji);
T6C51998Czechy: (Praga)

USA: Nowy Orlean

Niemcy: (Strausberg)
1testowany w Pradze (1998);
sprzedany do USA (1998);
zwrócony producentowi (2001);
sprzedany do Strausberga (2003);
B6A21988-1995Berlin, Drezno, Lipsk, Magdeburg, Rostock, Schwerin92model dla NRD/Niemiec;



T6B5SU
Odmiana dla ZSRR i późniejszych Białorusi, Ukrainy czy Uzbekistanu. U odbiorców oznaczany jako typ T3M. Wyprodukowano łącznie 1113 szt. tej odmiany.



T6B5B
Na potrzeby wybudowanej w 1987 roku pierwszej normalnotorowej linii (1435mm) oraz nowej zajezdnii Iskyr w Sofii w latach 1989-1991 dostarczono 37 sztuk tramwajów Tatra T6B5 w odmianie B.



T6B5K
Po dostarczeniu do stolicy Korei Północnej (Pjongjang) wagonów typu KT8D5K, w 1991 roku dostarczono jeszcze łącznie 129 tramwajów typu T6B5.



T6A2D
Tramwaje T6A2D sprzedawano do sześciu niemieckich miast. Odmiany D wyprodukowano łącznie 186 egzemplarzy i rozdysponowano odpowiednio 118 sztuk do Berlina, 4 sztuki do Drezna, 28 sztuk do Lipska, 6 sztuk do Magdeburga, 24 sztuki do Rostoku i 6 sztuk do Schwerinu. W 2007 roku MZK Szczecin zakupiło 32 sztuki używanych tramwajów z Berlina. W 2011 roku miasto Norrköping zakupiło 6 sztuk zmodernizowanych T6A2D z Berlina co pozwoliło na sformowanie trzech składów. Każdy z zakupionych wagonów w Szwecji otrzymał imię. I tak wagon #10 ex. #5114 nosi imię Berlin, #11 ex. #5122 - Prag, #12 ex. #5128 - Szczecin, #13 ex. #5133 - Magdeburg, #14 ex. #5136 - Leipzig i #15 ex. #5160 - Rostock.



T6A2B
Wagony tej serii dla jedynej sieci tramwajowej w Bułgarii - Sofii wyprodukowano w 1991 roku w ilości 57 sztuk na rozstaw szyn 1009 mm.



T6A2H
Dla węgierskiego miasta Segedyn w 1997r. wyprodukowano 13 sztuk tego modelu.



T6A5
Wersja ta produkowana w latach 1991-1998 przeznaczona była wyłącznie dla miast obecnych Czech i Słowacji. Wyprodukowano łącznie 296 sztuk, w tym dla Bratysławy 58szt., Brna 20szt., Koszyc 30szt., Ostrawy 38szt. i Pragi 150szt.



T6C5
Ten jedyny na Świecie egzemplarz modelu T6C5 wyprodukowany został na bazie Tatry T6A2 i T6A5 jako jednoczłonowy i dwukierunkowy. Po jazdach testowych w Pradze został przewieziony do Nowego Orleanu w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej. Wóz przystosowano do ruchu na torowisku o szerokości 1587,5mm . Wagon sprawował się bez zarzutu, jednak przewoźnik z USA zaniepokojony problemami finansowymi ČKD Tatra w roku 2001 wagon zwrócił producentowi. W 2003 roku po dostosowaniu do rozstawu 1435mm, tramwaj sprzedano do miasta Strausberg w RFN.


Tatra KT8

Równolegle z pracami nad serią T6 opracowano wagon trzyczłonowy nowej generacji, który nadal opierał się na technologii PCC - podobnie jak wieloczłonowe wagony BN Eurotram. Dwa pierwsze prototypy KT8D rozpoczęły próby w Pradze w 1984r. i trwały aż do 1989r. W wrześniu 1984r. w ramach testów połączono obydwa prototypy tworząc ponad 60-metrowy skład. Wagon w 1989r. przekazano do Moskwy a następnie w 1990r. do Wołgogradu. Drugi egzemplarz w 1984r. sprzedano do Ostrawy. Wagony posiadały rozruch tyrystorowy TV3. Produkcja seryjna ruszyła w 1986r. i trwała do 1993r. Większość KT8 sprzedano do miast Czech i Słowacji oraz 45 sztuk do koreańskiego Pyongyangu, jeden egzemplarz KT8D5K pierwotnie przeznaczony dla Korei wysłano do Sarajewa.

Już na początku lat 90-tych okazało się, że tego typu wagon jest zbyt duży jak na możliwości takich miast jak: Most czy Koszyce, które to zdecydowały na sprzedaż swoich wagonów do Miszkolca, Sarajewa oraz niemieckiego Strausbergu. Obecnie wiele egzemplarzy wagonów poddaje się modernizacji wstawiając nowy niskopodłogowy człon i udoskonalając elektronikę. Ogółem wyprodukowano 199 szt.

ModelLata produkcjiMiastoLiczba egz.Uwagi
KT8D51984-1991Brno, Koszyce, Most, Ostrawa, Pilzno, Praga

Bośnia i Hercegowina: (Sarajewo)

Niemcy: (Strausberg)

Węgry: (Miszkolc)

ZSRR: Moskwa, (Wołgograd)
148prototyp testowany w Pradze (1984-1989), sprzedany do Moskwy w 1989r. a następnie do Wołgogradu w 1990r.;

model dla Czechosłowacji;
KT8D5K1990Jugosławia: Sarajewo

Korea Północna: Pjongjang
46jeden egzemplarz sprzedany do Sarajewa;

model dla Korei Północnej;
KT8D5SU1993Brno5model dla Rosji (pierwotnie przeznaczone dla Wołgogradu);
wagony ostatecznie sprzedane do Brna;



KT8D5
Wagony powstały z przeznaczeniem na rynek czechosłowacki. Powstało łącznie 148 sztuk tego typu tramwajów. Do Brna dostarczono 23szt., do Koszyc - 40, do Mostu - 8, do Ostrawy - 16, Pilzna - 12 i Pragi - 48. W latach 1990, 1992, 1996 i 1997 przewoźnik z węgrierskiego Miszkolca odkupił z Koszyc łącznie 18 wagonów KT8D5.



KT8D5K
Model KT8D5K wyprodukowano w ilości 46 sztuk z przeznaczeniem dla Pjongjangu (stolicy Korei Północnej). Jeden z egzemplarzy trafił jednak do Sarajewa.



KT8D5SU
Jedyne spośród 5 wyprodukowanych sztuk, pierwotnie przeznaczonych dla Wołgogradu, trafiło ostatecznie do Brna.


Tatra T7

Kolejną serią wagonów PCC spod znaku ČKD miała być seria T7. Jednak podobnie jak w T2, zbyt duża masa wagonu spowodowała wiele problemów eksploatacyjnych. Dwa pierwsze prototypy zbudowano w 1988r. i testowano w Pradze. Niestety wiele negatywnych uwag sprawiło, że jeden egzemplarz ostawiono i skasowano w 2002r., a drugi po przebudowie w 1991r. sprzedano do Oslo a następnie w 1998r. sprzedano do Göteborga.

Kolejne dwa egzemplarze zbudowano w 1989r. i testowano w Moście, po czym sprzedano je do Moskwy, gdzie dostarczono kolejne 4szt w 1993r. Eksploatację dwóch pierwszych zakończono w 2004r. Wagony posiadają rozruch tyrystorowy TV3.

ModelLata produkcjiMiastoLiczba egz.Uwagi
T7B51988, 1989, 1993Czechosłowacja: (Most), (Praga)

Norwegia: Oslo

Szwecja: (Göteborg)

ZSRR/Rosja: Moskwa
8dwa prototypy testowane w Pradze (1988), jeden z nich trafił do Oslo a następnie do Göteborga;

dwa egzemplarze testowane w Moście (1989) sprzedane następnie do Moskwy;



T7B5
Do stolicy Rosji trafiło łącznie 6 sztuk wagonu T7B5, gdzie otrzymały numerację w przedziale #7001-7006. Dwa pierwsze wagony (prototypy) po testach w Moście w ówczesnej Czechosłowacji w 1989r. zostały przekazane do Moskwy. Kolejne cztery sztuki wyprodukowano w 1993r.


Tatra RT8M (RT8D5M)

Ostatnim produktem ČKD bazującym na technologii PCC był typ RT8M. Choć oznaczenie sugeruje, iż jest to wersja rozwojowa wagonu RT6N1, jednak wagon bazuje na typie KT8D5. Pojazd ten powstał na zamówienie Manila Metro Rail Transit System na Filipinach i miał obsługiwać szybką kolej miejską z wysokimi peronami. Prototyp o oznaczeniu RT8D5 testowano w Pradze, gdzie po próbach zderzeniowych z innym prototypem T5A5, pozostał w Czechach i pomimo minimalnych uszkodzeń nie został wprowadzony do eksploatacji m.in. z powodu przystosowania do obsługi tylko wysokich peronów. Produkcja seryjna 73 szt. trwała pomiędzy 1997 a 1999r.

ModelLata produkcjiMiastoLiczba egz.Uwagi
RT8D51995Praga1prototyp testowany w Pradze (1995);
RT8M
(RT8D5M)
1997-1999Manila73model dla Filipin;


Wozy historyczne

Wśród zachowanych historycznych egzemplarzy wagonów Tatra są:

» Tatra T1: w Brnie (#5064), Koszycach (#203), Ostrawie (#528), Pilźnie (#121) i Pradze (#5001),
» Tatra T2: w Bratisławie (#215), Brnie (#473), Jekaterynburgu (#359), Koszycach (#212), Libercu (#17), Moskwie (#378), Ostrawie (#681), Pilźnie (#133) i Pradze (#6002),
» Tatra T3: w Bratisławie (#275), Brnie (#521, #1594, #4101), Chemnitz (#401, #402), Moskwie (#481, #1897), Ostrawie (#752), Pilźnie (#192, #195), Pradze (#6102, #6149, #6340, #6892, #6921, #7292, #8084, #8106) i Schwerinie (#417, #418),
» Tatra B3: w Chemnitz (#713) i Schwerinie (#359),
» Tatra T4: w Dreźnie (#2000, #222 998-7) i Pradze (#5500),
» Tatra B4: w Dreźnie (#272 105-7),
» Tatra K2: w Bratisławie (#317, #7086, #8133), Brnie (#1095) i Jekaterynburgu (#813),
» Tatra KT4: w Berlinie (#9481, #9482), Gera (#320), Lipsku (#1308) i Poczdamie (#001),
» Tatra KT8D5: w Pradze (#9048).

Modernizacje

Podczas wielu lat eksploatacji w niemal każdym mieście eksploatującym wagony Tatra, podjęto się wielu modernizacjom. Miały one na celu zarówno przedłużenie żywotności wagonów jak i testy nowych rozwiązań technologicznych. Każdy z przewoźników czy firm zajmujących się takimi przebudowami wprowadza dodatkowe bądź własne oznaczenie wozu. Najczęściej zmienia się układ rozruchu wagonu, układ elektryczny, obniża się podłogę w wagonach lub wstawia się dodatkowy człon z obniżoną podłogą. Często również zmianom ulega wygląd zewnętrzny.

Zakłady ČKD-Tatra dziś

Obecnie zakłady ČKD należą do koncernu Siemens, jednak już nie produkują wagonów tramwajowych.

legenda

- miasta wymienione w tabeli są miastami do których wagony trafiły jako nowe.
- w nawiasach podano miasta, które otrzymały wagony tylko na testy, wagony używane lub zabytkowe z innych miast.

zobacz także: